Kertenkeleler kendilerini tanıyabilir mi?

Öz farkındalık, empatinin gelişimi için önemli bir bileşendir ve sosyal zeka gelişiminin temel bir adımıdır.

Tokay geko (Gekko geko) Batı Java, Endonezya'da bir dalda.

Uzun zamandır sürüngenlerin kıt akıllı ve soğukkanlı olduğu (birkaç yönden) düşünülmektedir, ancak araştırmalar, bu hayvanların etkileyici bir bilişsel yetenek koleksiyonuna sahip olduğunu ortaya koymaya başlamaktadır. Örneğin, Gekko gecko türünden Tokay geckoları üzerinde yapılan son bir çalışma, bu kertenkelelerin kendi kokularını türlerine ait diğerlerinin kokusundan ayırt edebildiğini ortaya çıkarmıştır. Bu durum, sosyal öz farkındalığa sahip olduklarını gösterir ve sosyal zeka gelişiminin ilk adımıdır. Bu nedenle, geckoların kendi türleriyle iletişim kurabilme yeteneklerine sahip olabileceğini ve bu nedenle düşündüğümüzden daha zeki olabilirler.

Öz farkındalık genellikle görsel bir yetenek olarak düşünülse de, bazı hayvanlar, özellikle köpekler, görüş yerine koku üzerine daha çok güvenirler. Koku odaklı diğer hayvanlar arasında sürüngenler de bulunur: Önceki çalışmalar, kertenkelelerin ve yılanların feromonları ve çeşitli diğer kimyasal ipuçlarını tespit etmek için dil kullandığını göstermiştir. Örneğin, saldırgan ve toprak sahibi kertenkele türü olan geckolar, dallar arasında tırmanırken periyodik olarak durarak dillerini çıkarır ve potansiyel rakiplerinin veya eşlerinin yakınında olup olmadığını belirlemeye çalışır. Ayrıca, bazı gecko türleri, alanlarını işaretlemek için dışkı yığını oluştururlar, bu da ya türdeşlerine yönelik bir iletişim fonksiyonu ya da avlanmaya karşı bir işlev olabilir veya her ikisi de olabilir. Bu davranış, varlıklarını iletmek için dışkılama alanlarını tercih eden birçok memelininkine benzer. Bu bilgilere dayanarak, insanın aklına şu soru gelebilir: Geckolar sosyal iletişim için feromonlarını kullanıyorlar mı?

Bu soruyu yanıtlamak için Bern Üniversitesi'nden bir araştırma ekibi, tokay gekolarının kendi ürettikleri deri kimyasallarını tespit edip, aynı cins diğer gekoların kimyasallarından ayırt edip edemediğini araştırdı.

Bu deneyleri gerçekleştirmek için araştırmacılar, çalıştıkları gekolara kendi kokularıyla ovulmuş pamuklu çubuklar, diğer gekoların kokuları veya su, nane gibi kontrol kokuları sunmuşlardır. Tüm deneylerde sonradan analiz edilmek üzere video kaydedilmiştir. Kokulu pamuklu çubukların yenilebilir olmadığını keşfettikten sonra, gekolar kokuyu algılama moduna geçmişlerdir: Dillerini ya pamuklu çubuktaki kokuya ya da etraflarındaki alan olan yaşam alanlarına doğru uzatmışlardır.

Araştırmacılar, geckoların bu davranışını, geckoların kokuyu algıladıktan sonra kendi kokularıyla karşılaştırdığını gösteren bir işaret olarak yorumlamıştır.

Bern Üniversitesi'nde sürüngenlerde biliş ve davranış üzerine doktora sonrası araştırmacı olan davranışsal ekoloji uzmanı Birgit Szabo, "Geckolar, kendi kokularına kıyasla başka bir kertenkelenin kokusuyla karşılaştıklarında daha sık karşılaştırma yapmak zorundalar" dedi. “Bu onların kendi kokularını bildiklerini gösteriyor.”

Dr Szabo, "Kertenkeleler ve sürüngenler genellikle sosyal olmayan ilkel hayvanlar olarak görülüyor" ifadesini kullandı. "Sürüngenlerin düşündüğümüzden daha sosyal ve zeki olduklarını kabul etmeliyiz."

Sürüngenler, kuşlar ve memeliler, son ortak atalarından yaklaşık 280 milyon yıl önce ayrıldılar, bu nedenle bu çalışma, kendini tanıma gibi bazı temel yeteneklerin ya ilk fark edilenden daha eski olduğunu ya da birden fazla kez ortaya çıkacak kadar uyumlu olduğunu gösteriyor.

Bern Üniversitesi'nde Davranışsal Ekoloji Bölümü başkanı ve profesör olan davranışsal ekolojist Eva Ringler, "Sürüngenler ve özellikle kertenkeleler, sosyalliğin evrimi hakkındaki temel soruları araştırmak için ideal olarak uygundur" dedi.

"Geckoların içinde çok çeşitli sosyal yapılar ve habitatlar bulabiliriz. Bu, küçük bir taksonomik grup içinde biliş, iletişim ve sosyal yaşam arasındaki karşılıklı ilişkileri araştırmamıza ve bunlar ile memeliler ve kuşlar gibi daha uzak akraba hayvan grupları arasında karşılaştırmalar yapmamıza olanak tanır.”

Kaynak:Birgit Szabo and Eva Ringler (2023). Geckos differentiate self from other using both skin and faecal chemicals: evidence towards self-recognition? Animal Cognition | doi:10.1007/s10071–023–01751–8

Bu yazı medium’daki şu yazının çevirisidir: https://medium.com/gardening-birding-and-outdoor-adventure/can-geckos-recognize-themselves-f08771b6062a

Yazan:https://medium.com/@grrlscientist

Düzenleyen: Koru ve Semih